Guide: Έλεγχος τροφοδοτικού (PSU)

Σελίδα 1 από 5

Ιδέες για τον έλεγχο του τροφοδοτικού του υπολογιστή μας πριν το RMA!

Δεν είναι λίγες οι φορές που κάποιοι από εμάς, έχουμε πέσει «θύμα» προβληματικού hardware, είτε καινούριου, είτε μεταχειρισμένου, κάτι που μας έχει κάνει να «ψαχτούμε» για ώρες στο Internet και όχι μόνο. Κατασκευαστικά λάθη ή απλά υποσυστήματα που δε φτάνουν το προσδόκιμο ζωής τους μπορεί να μας τύχουν ανά πάσα στιγμή και στον καθένα με τα αίτια να μην είναι πάντοτε εμφανή. Τις περισσότερες φορές το πρόβλημα είναι εύκολο, το troubleshooting κρατάει μερικά λεπτά ή στη χειρότερη μερικές ώρες (μετά από stress testing μνημών για παράδειγμα), όμως μερικές φορές το πρόβλημα μπορεί να είναι δύσκολο και πιο πολύπλοκο να βρεθεί, κάτι που θα μας κάνει να ψάξουμε πολύ «κάτω από την επιφάνεια» για να βρούμε τον υπαίτιο. Το τροφοδοτικό είναι μέσα στη λίστα των σχετικά «δύσκολων» στον έλεγχο υποσυστημάτων κάτι που θα προσπαθήσουμε να απλοποιήσουμε με τον σημερινό οδηγό.

Στο συγκεκριμένο Guide θα ασχοληθούμε με τον έλεγχο που μπορεί να κάνει κάποιος στο τροφοδοτικό του, για να αποκλείσει προβλήματα που σχετίζονται με τη τάση ή την ίδια τη μονάδα τροφοδοσίας στο σύστημά του. Το Guide περιλαμβάνει το βασικό «τσέκλιστ» που θα πρέπει να ακολουθήσουμε για να διαγνώσουμε το πρόβλημα, ή απλά για να επιβεβαιώσουμε πως το τροφοδοτικό μας λειτουργεί, ή δεν λειτουργεί σωστά. Μερικές από τις τεχνικές, χρησιμοποιούνταν και παλιότερα, όταν το desktop computer hardware θεωρούνταν κάτι εξωτικό, όμως για πολλούς εξακολουθεί να θεωρείται «extreme sport».

Η ανατομία ενός PSU

Πριν ξεκινήσουμε καλό είναι να εστιάσουμε και στην ανατομία ενός τυπικού τροφοδοτικού. Το τροφοδοτικό είναι ουσιαστικά ένας μετατροπέας από εναλλασσόμενο ρεύμα (AC - το ρεύμα της πρίζας) σε συνεχές (DC) ενώ αργότερα διαμοιράζει και παράλληλα διανέμει το ρεύμα για την τροφοδοσία όλων των επιμέρους τμημάτων ενός υπολογιστή όπως τους σκληρούς δίσκους και τη κάρτα γραφικών. Το τροφοδοτικό δεν διανέμει μόνο μια τάση αλλά τρεις βασικές αφήνοντας το κάθε υποσύστημα να αντλήσει την ένταση του ρεύματος που χρειάζεται για να λειτουργήσει. Τα υποσυστήματα δεν μπορούν να αντλήσουν άπειρο ρεύμα από το τροφοδοτικό καθώς το τελευταίο θα ενεργοποιήσει τη προστασία του OCP (over current protection). 

Οι κατασκευαστές τροφοδοτικών μονάδων έχουν εξελίξει τα προϊόντα τους παράλληλα με τις συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις ενός σύγχρονου συστήματος, προβλέποντας έτσι τη πιθανότητα βλάβης ενώ πλέον μπορούν να αποτρέψουν και τη πρόκληση ζημιάς στο hardware. Εκτός από τον απλό διαμοιρασμό των τάσεων στα εκάστοτε καλώδια, πολλά τροφοδοτικά εφοδιάζονται και με πολλαπλές γραμμές (φερ’ ειπείν στην +12V γραμμή των GPU) για υποστήριξη έως και 4ων καρτών γραφικών σε διάταξη AMD CrossFire και NVIDIA SLI. Όσο η ισχύς των τροφοδοτικών αυξανόταν, τόσο οι κατασκευαστές προσπαθούσαν να σχεδιάσουν όλο και πιο αξιόπιστες μονάδες, κάτι που κατάφεραν με την προσθήκη διάφορων προστασιών όπως υπερφόρτωσης, υπερθέρμανσης και πολλών ακόμα που σκοπό έχουν να σώσουν τον υπολογιστή μας από κάποια βλάβη στο εσωτερικό του PSU, από υπερφόρτωση του δικτύου ή από κάποια βλάβη στο hardware, αλλά και με τη προσθήκη ποιοτικών ηλεκτρονικών (κυκλωμάτων). Σε αυτές αξίζει να συμπεριλάβουμε και τα τροφοδοτικά που διαθέτουν hybrid ανεμιστήρα, λεπτομέρειες για αυτόν τον τύπο θα δούμε στην επόμενη παράγραφο.

Μια ποιοτική μονάδα τροφοδοσίας διακρίνεται από τα υλικά κατασκευής όπως πυκνωτές, από το ενεργό power factor correction που χρησιμοποιεί ειδικό κύκλωμα - για την εξομάλυνση της συχνότητας που παράγει το AC ρεύμα σε Hz – σε αντίθεση με το παθητικό που χρησιμοποιεί απλά έναν πυκνωτή για το φιλτράρισμα καθώς και από μερικές ακόμη τεχνολογίες που δεν προσφέρουν σε επιδόσεις και σταθερότητα όσο οι παραπάνω, όμως σίγουρα το ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπα της αγοράς. Επιπλέον, ένα ακόμα χαρακτηριστικό που συναντάμε στα ποιοτικά τροφοδοτικά είναι και η προσθήκη ενός Hybrid ανεμιστήρα που λειτουργεί μόνο όταν το load ή η θερμοκρασία ή και τα δύο ξεπεράσουν ένα συγκεκριμένο όριο που έχει θέσει ο κατασκευαστής.

Όπως είπαμε, ένα τροφοδοτικό διαθέτει πολλές τάσεις για την απαραίτητη τροφοδοσία όλων των υποσυστημάτων ενός τυπικού υπολογιστή. Συγκεκριμένα, η μητρική λαμβάνει ρεύμα από το 24-pin καλώδιο που περιλαμβάνει τάσεις +3.3V, +5V και +12V που προορίζονται για συγκεκριμένο hardware. Εκτός από αυτές υπάρχουν και οι αρνητικές τάσεις, όπως η -5V οι οποίες έχουν πάψει να χρησιμοποιούνται και πλέον το εν λόγω pin είναι κενό στο 24-pin καλώδιο. Αυτές μαζί με μερικές ακόμη που αφαιρέθηκαν εν τέλει από το πρότυπο ATX χρησιμοποιούνταν από κάρτες επέκτασης τύπου ISA. Οι τρεις κύριες τάσεις που προαναφέραμε, είναι στην ουσία αυτές που τροφοδοτούν μεγάλο μέρος του υπολογιστή μας όπως οι RAM, onboard συσκευές, διάφοροι ελεγκτές και ολοκληρωμένα κυκλώματα επάνω στη μητρική. Στα σύγχρονα συστήματα, μια επιπλέον σύνδεση κοντά στο socket του επεξεργαστή τροφοδοτεί με το απαραίτητο ρεύμα +12V το κύκλωμα τροφοδοσίας της μητρικής, το οποίο «μειώνει» την τάση για να τη «στείλει» αργότερα στον επεξεργαστή. Συνήθως έρχεται με τη μορφή 4-pin + 4-pin ενώ λίγες φορές θα συναντήσουμε και ένα 4-pin επιπλέον στα πιο ακριβά PSU που απαιτείται σε πολλές overclocking μητρικές. Στα semi-modular τροφοδοτικά, το 24-pin και τα CPU (EPS) δεν αφαιρούνται, μιας και ούτως η άλλως θα τοποθετηθούν στο σύστημα (όπως και σε κάθε άλλη περίπτωση κάτι που αναιρεί τον σκοπό των fully modular, εν μέρει!).

Τα τροφοδοτικά έρχονται και με πληθώρα άλλων καλωδίων για συσκευές SATA, καθώς και για συσκευές που χρησιμοποιούν το Molex πρότυπο σύνδεσης (LED Strips, και μέσα αποθήκευσης σε παλιά συστήματα). Τα SATA και Molex εμπεριέχουν δύο ειδών τάσεις, 5V και 12V και κάθε γραμμή μπορεί να τροφοδοτήσει συγκεκριμένα υποσυστήματα μιας συσκευής, είτε σκληρός δίσκος, είτε το αγαπημένο μας RGB LED που αποκτήσαμε για να στολίσουμε το κουτί μας. Στα SATA υπήρχε και ένα επιπλέον γκρι ή πορτοκαλί που μετέφερε 3.3V ενώ πλέον δεν είναι απαραίτητο γι’ αυτό και δε το συναντάμε παρά μόνο στο 24-pin. Το συγκεκριμένο καλώδιο είναι στην ουσία το feedback του τροφοδοτικού το οποίο ενημερώνει τη μονάδα ότι η τροφοδοσία είναι σωστή. Παράδειγμα πολλαπλών τάσεων είναι ο ελεγκτής για το μοτέρ ενός DVD Drive που χρειάζεται συνήθως +5V, ενώ ο μηχανισμός του laser απαιτεί +3.3V.

Τρόποι Ελέγχου ενός PSU

Αρχικά, οι τρόποι που θα αναλύσουμε παρακάτω είναι οι:

1. Έλεγχος με πολύμετρο

2. Έλεγχος με ειδική συσκευή (tester)

3. Έλεγχος με ανεμιστήρες

4. (προαιρετικά) χρήση σε άλλο PC

Για να μην ρισκάρουμε την δοκιμή ενός πιθανότατα προβληματικού τροφοδοτικού επάνω σε ένα λειτουργικό σύστημα, έχουμε δύο εναλλακτικές που μπορούμε να ακολουθήσουμε προτού επιστρέψουμε τη μονάδα στον κατασκευαστή. Σημειώνεται ότι ένα από τα συχνά προβλήματα, είναι η μειωμένες τάσεις ορισμένων τάσεων, που μπορεί να μην είναι άμεσα εμφανείς σε ένα χαμηλών επιδόσεων σύστημα και μπορεί να εμφανιστούν με την προσθήκη ενεργοβόρων υποσυστημάτων όπως κάρτες γραφικών και επεξεργαστές. Όμως πριν αναλύσουμε τους δύο τρόπους ελέγχου θα πρέπει να δούμε πως μπορούμε να εκκινήσουμε το τροφοδοτικό χωρίς κάποιο σύστημα συνδεδεμένο! Η πιο απλή τεχνική είναι με τη χρήση ενός συνδετήρα που από τη δική μας οπτική γωνιά, φαντάζει η ευκολότερη και η πιο «ανώδυνη» λύση. Η ισχύς του μεταλλικού συνδετήρα είναι ικανή για να διατηρήσει το κύκλωμα κλειστό (να διαπερνιέται δηλαδή από ρεύμα) για να μπορέσουμε με ευκολία να δουλέψουμε επάνω στο τροφοδοτικό μας. Οποιαδήποτε εναλλακτική απαιτεί περισσότερη προετοιμασία γιʼ αυτό και δεν προτείνεται.

Παίρνουμε έναν συνδετήρα και τον ανοίγουμε. Φροντίζουμε να είναι απλός μεταλλικός και όχι χρωματιστός που πιθανότατα φέρει πλαστική επικάλυψη η οποία είναι μονωτική. Εάν έχουμε μόνο τέτοιους, απλά ξεγυμνώνουμε τις άκρες τους. Επίσης, αποσυνδέουμε κάθε συσκευή από το τροφοδοτικό και βεβαιωνόμαστε ότι βρίσκεται εκτός κουτιού και πως ακουμπάει σε μια μη μεταλλική επιφάνεια.

«Ξεθάβουμε» το διάγραμμα του 24-πινου για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε. Κοιτώντας τη παρακάτω φωτογραφία, κρατάμε το καλώδιο, ούτως ώστε το μικρό πλαστικό κομμάτι που προεξέχει στο πλάτος του να είναι στη δεξιά πλευρά του καλωδίου. Το κάνουμε αυτό για να έχουμε ένα κοινό πεδίο αναφοράς. Εάν έχετε στη κατοχή σας ένα σχετικά παλιό τροφοδοτικό, τότε πιθανότατα θα βλέπετε 20 και όχι 24 pins κάτι που δεν έχει σημασία μιας και τα υπολειπόμενα pins λείπουν από τη «κάτω πλευρά».

Εφόσον κρατάτε το 24-pin σωστά, (με το πλαστικό που συγκρατεί συνδεδεμένο το καλώδιο στη μητρική προς τη δεξιά πλευρά), τότε το τέταρτο pin από δεξιά, θα πρέπει να είναι πράσινου χρώματος. Μερικά τροφοδοτικά έχουν ακόμα και σήμερα εμφανή τα πολύχρωμα καλώδιά τους και έτσι η ανεύρεση του σωστού είναι εύκολη υπόθεση. Όμως μερικά έρχονται με μονόχρωμα καλώδια που παρόλο που δίνουν μια πιο όμορφη νότα στο εσωτερικό του case, δυσκολεύουν την επίτευξη του εν λόγω οδηγού. Μετρώντας με το χέρι τα pins (από δεξιά το τέταρτο) θα φτάσουμε στο πράσινο, το οποίο ονομάζεται PS ON.

Τοποθετούμε την μια άκρη του συνδετήρα στο εν λόγω pin και την άλλη πλευρά σε οποιαδήποτε άλλη γείωση η οποία φέρε μαύρο χρώμα. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως τα pin πάνω και κάτω από το πράσινο είναι γειώσεις οπότε για να «κλείσετε το κύκλωμα», απλά τοποθετείστε στην άλλη άκρη εκεί.

Εφόσον το τροφοδοτικό ξεκινήσει να λειτουργεί (θα το αντιληφθούμε από τον ανεμιστήρα) είμαστε σε καλό δρόμο. Αυτό σημαίνει πως το τροφοδοτικό μας τουλάχιστον δεν είναι κ(λ)αμμένο και μπορούμε να το δοκιμάσουμε ακολουθώντας τους δύο παρακάτω τρόπους.